🔁 Relativnost kretanja
Kretanje je relativno – to znači da se uvek posmatra u odnosu na neko drugo telo, koje nazivamo referentno telo. Na primer, kada posmatramo kretanje Zemlje oko Sunca, Sunce je referentno telo. Kada putujemo ka nekom gradu, referentno telo može biti taj grad.
📏 Osnovne veličine koje opisuju kretanje
1. Put (s)
Put je ukupna dužina koju telo pređe tokom kretanja. Označava se malim slovom s, a osnovna merna jedinica je metar (m).
2. Pomak (vektorska veličina)
Pomak je vektor koji pokazuje pravac i smer kretanja tela od početne do krajnje tačke. Ako se telo kreće direktno od tačke A do tačke B, pomak je jednak pređenom putu. Međutim, ako telo ide krivudavom putanjom, pomak ostaje isti, ali put može biti duži.
🔄 Vrste kretanja prema obliku putanje
- Pravolinijsko kretanje – telo se kreće po pravoj liniji.
- Krivolinijsko kretanje – telo se kreće po zakrivljenoj liniji, npr. kružnici.
⏱️ Vreme (t)
Vreme je veličina koja pokazuje koliko je trajalo kretanje. Označava se slovom t, a osnovna jedinica je sekund (s).
🚀 Brzina (v)
Brzina pokazuje koliki put telo pređe u jedinici vremena. Definiše se kao:
$ v = \frac{s}{t} $
gde je:
- ( v ) – brzina (m/s),
- ( s ) – pređeni put (m),
- ( t ) – vreme (s).
⚖️ Vrste kretanja prema promeni brzine
- Ravnomerno kretanje – brzina se ne menja tokom vremena.
- Promenljivo kretanje – brzina se menja tokom vremena.
Kombinovanjem oblika putanje i promene brzine dobijamo:
| Oblik putanje | Brzina se ne menja | Brzina se menja |
|---|---|---|
| Pravolinijska | Ravnomerno pravolinijsko kretanje | Promenljivo pravolinijsko kretanje |
| Krivolinijska | Ravnomerno kružno kretanje | Promenljivo kružno kretanje |
📊 Srednja brzina
Kod promenljivog kretanja, brzina se menja, pa se koristi srednja brzina:
$ v_{\text{sred}} = \frac{s_{\text{ukupno}}}{t_{\text{ukupno}}} $
⚡ Trenutna brzina
Trenutna brzina je brzina tela u tačno određenom trenutku. Ako telo u veoma kratkom vremenskom intervalu ( $\Delta t $) pređe mali put ( $\Delta s$ ), trenutna brzina se definiše kao:
$ v = \frac{\Delta s}{\Delta t} $
Trenutna brzina je vektorska veličina – ima pravac, smer i intenzitet.
🧮 Ubrzanje (a)
Ubrzanje pokazuje kako se menja brzina tela tokom vremena. Definiše se kao:
$ a = \frac{\Delta v}{\Delta t} $
gde je:
- ( a ) – ubrzanje (m/s²),
- ($ \Delta v $) – promena brzine,
- ($ \Delta t$ ) – vreme u kojem se ta promena dogodila.
Ubrzanje je takođe vektorska veličina.
🧲 Ravnomerno ubrzano pravolinijsko kretanje
Kod ovog kretanja, telo se kreće po pravoj liniji, a ubrzanje je konstantno. Brzina se menja ravnomerno, pa se koristi jednačina:
$ v = v_0 + a t $
gde je:
- ($ v_0$ ) – početna brzina,
- ( a ) – ubrzanje,
- ( t ) – vreme.
Pređeni put u tom slučaju izračunava se kao:
$ s = v_0 t + \frac{1}{2} a t^2 $
🎯 Zaključak
Razumevanje kretanja je ključno za dalje izučavanje fizike. Bilo da se radi o slobodnom padu, vožnji automobila ili kretanju planeta – sve se može opisati pomoću osnovnih fizičkih veličina: put, vreme, brzina i ubrzanje.