Kretanje

Kretanje je jedna od najosnovnijih i najvažnijih pojava u prirodi. Sve se kreće – od planeta i zvezda, do čestica u atomu. U fizici, kretanje se definiše kao promena položaja tela u odnosu na neko drugo telo tokom vremena.

Veličine za opisivanje mehaničkog kretanja

🔁 Relativnost kretanja

Kretanje je relativno – to znači da se uvek posmatra u odnosu na neko drugo telo, koje nazivamo referentno telo. Na primer, kada posmatramo kretanje Zemlje oko Sunca, Sunce je referentno telo. Kada putujemo ka nekom gradu, referentno telo može biti taj grad.

---

📏 Osnovne veličine koje opisuju kretanje

1. Put (s)

Put je ukupna dužina koju telo pređe tokom kretanja. Označava se malim slovom s, a osnovna merna jedinica je metar (m).

2. Pomak (vektorska veličina)

Pomak je vektor koji pokazuje pravac i smer kretanja tela od početne do krajnje tačke. Ako se telo kreće direktno od tačke A do tačke B, pomak je jednak pređenom putu. Međutim, ako telo ide krivudavom putanjom, pomak ostaje isti, ali put može biti duži.

---

🔄 Vrste kretanja prema obliku putanje

• Pravolinijsko kretanje – telo se kreće po pravoj liniji.
• Krivolinijsko kretanje – telo se kreće po zakrivljenoj liniji, npr. kružnici.

---

⏱️ Vreme (t)

Vreme je veličina koja pokazuje koliko je trajalo kretanje. Označava se slovom t, a osnovna jedinica je sekund (s).

---

🚀 Brzina (v)

Brzina pokazuje koliki put telo pređe u jedinici vremena. Definiše se kao:

$ v = \frac{s}{t} $

gde je:

• ( v ) – brzina (m/s),
• ( s ) – pređeni put (m),
• ( t ) – vreme (s).

---

⚖️ Vrste kretanja prema promeni brzine

• Ravnomerno kretanje – brzina se ne menja tokom vremena.
• Promenljivo kretanje – brzina se menja tokom vremena.

Kombinovanjem oblika putanje i promene brzine dobijamo:

Oblik putanje	Brzina se ne menja	Brzina se menja
Pravolinijska	Ravnomerno pravolinijsko kretanje	Promenljivo pravolinijsko kretanje
Krivolinijska	Ravnomerno kružno kretanje	Promenljivo kružno kretanje

---

📊 Srednja brzina

Kod promenljivog kretanja, brzina se menja, pa se koristi srednja brzina:

$ v_{\text{sred}} = \frac{s_{\text{ukupno}}}{t_{\text{ukupno}}} $

---

⚡ Trenutna brzina

Trenutna brzina je brzina tela u tačno određenom trenutku. Ako telo u veoma kratkom vremenskom intervalu ( $\Delta t $) pređe mali put ( $\Delta s$ ), trenutna brzina se definiše kao:

$ v = \frac{\Delta s}{\Delta t} $

Trenutna brzina je vektorska veličina – ima pravac, smer i intenzitet.

---

🧮 Ubrzanje (a)

Ubrzanje pokazuje kako se menja brzina tela tokom vremena. Definiše se kao:

$ a = \frac{\Delta v}{\Delta t} $

gde je:

• ( a ) – ubrzanje (m/s²),
• ($ \Delta v $) – promena brzine,
• ($ \Delta t$ ) – vreme u kojem se ta promena dogodila.

Ubrzanje je takođe vektorska veličina.

---

🧲 Ravnomerno ubrzano pravolinijsko kretanje

Kod ovog kretanja, telo se kreće po pravoj liniji, a ubrzanje je konstantno. Brzina se menja ravnomerno, pa se koristi jednačina:

$ v = v_0 + a t $

gde je:

• ($ v_0$ ) – početna brzina,
• ( a ) – ubrzanje,
• ( t ) – vreme.

Pređeni put u tom slučaju izračunava se kao:

$ s = v_0 t + \frac{1}{2} a t^2 $

---

🎯 Zaključak

Razumevanje kretanja je ključno za dalje izučavanje fizike. Bilo da se radi o slobodnom padu, vožnji automobila ili kretanju planeta – sve se može opisati pomoću osnovnih fizičkih veličina: put, vreme, brzina i ubrzanje.